Hoeveel asielmigratie kan onze samenleving aan? Deze dringende vraag wordt al jarenlang niet beantwoord. Zelfs met de huidige chaos in Ter Apel blijft dit onderwerp voor ons kabinet taboe. In plaats daarvan worden verontruste burgers bestookt met morele vermaningen en wordt er niets opgelost. We hebben politici nodig die niet pappen en nathouden, niet wegkijken en vooruitschuiven en zich niet verschuilen achter juridische haarkloverijen. Het prijskaartje van het ‘morele gelijk’ wordt nu bij de samenleving neergelegd, schrijft Freek van Beetz.

Gemeenten moeten dit najaar in totaal 20.000 statushouders huisvesten. Het kabinet wil de komende jaren ruim 730 miljoen euro uittrekken voor verschillende projecten om de opvangcrisis te bestrijden, zoals noodopvang, huisvesting, flexwoningen, inburgering en de aanpak van overlastgevers. Er komt voorlopig geen asielstop, wel heeft het kabinet nog een beperking van de instroom bedacht: een (lichte) vertraging van de gezinshereniging….

Dat is het kabinetsbesluit na het overleg tussen kabinet en gemeenten over de chaos rond het Aanmeldcentrum in Ter Apel.
Mijn inschatting: er is in feite nauwelijks iets opgelost, de problemen zijn vooruitgeschoven, bij de gemeenten over de schutting gegooid en afgekocht.

In mijn ambtelijk verleden was er een periode dat ik tot over mijn oren betrokken was bij het asielbeleid. Misschien is dat wel de reden dat ik er maar een enkele column aan heb gewijd, zoals deze over de voorrangsregeling voor asielzoekers bij de toewijzing van huurwoningen. En deze over aantallen asielzoekers en de daaraan verbonden kosten. Beide artikelen dateren van 2015, maar zijn toch alweer actueler dan ik toen durfde te vermoeden.

Morele vermaningen

In de kranten, op radio, tv en in de sociale media overheersen inlevende reportages, beschouwingen en opinies met vooral morele vermaningen. Best begrijpelijk bij het zien van de pijnlijke beelden rond het Aanmeldcentrum in Ter Apel. De gekozen aanpak van het kabinet Rutte 4 is wat dat betreft een moedeloos makende herhaling van zetten. ‘Dweilen met de kraan open’ is een beeldspraak die je in bijna elke kritische mening tegenkomt. Maar volgens parlementaire journalisten zou toch een belangrijke stap zijn gezet.

Daarover heb ik ernstige twijfel.

Paul Scheffer

In een, bij nadere lezing nog verrassend actueel interview met Paul Scheffer in het Financieel Dagblad van 26 september 2015, merkt deze op:

“Ik heb mijn twijfels over die door mediabeelden geleide verontwaardiging. Over de duurzaamheid en de diepte ervan. We kunnen die dramatische beelden niet verdragen, zeggen mensen dan. Nee, ik ook niet. Maar vraag is: hoe kunnen we de problemen duurzaam op een redelijke manier aanpakken? Als alle knuffels op zijn, als alle gedichtjes zijn geschreven, zijn we er dan nog?”

Paul Scheffer bleef, sinds het verschijnen van zijn geruchtmakende essay “Het Multiculturele Drama” (2000), toch een beetje een eenzame roepende in de woestijn, al hebben nadien wel meer critici van het asiel- en immigratiebeleid – zoals de onvermoeibare dr. Jan van de Beek, Wierd Duk, Roderick Veelo en bij ons OpinieZ Jan Gajentaan – van zich laten horen, maar ook hen zul je nu zelden of nooit in de reguliere media aan het woord zien. Daar wordt liever ruimte gegeven aan de zalvende, probleemontkennende schrijfsels van migratieprofessor Leo Lucassen.

Problemen vooruitgeschoven

Het kabinet komt niet met een baanbrekende aanpak om tot een echte oplossing te komen, maar schuift die, zoals ik helaas op ervaring gestoelde vermoedens al verwachtte, voor zich uit. Het zijn weer maatregelen voor de korte termijn. “Pappen en nathouden”.
Een adempauze voor politici die nog meer crises hebben te weerstaan. Het is een helaas beproefd Nederlands recept: een vraagstuk ‘aanpakken’ door een weg te zoeken die tijdelijk soelaas biedt voor de acute problemen van nu.

Een aanpak die de problemen over de schutting gooit bij de gemeenten en die afkoopt met een flink bedrag aan belastinggeld. Een aanpak die de minister een tijdje uit de wind weet te houden en de wankele coalitie bijeen houdt. Zo was het, om bij de vluchtelingenproblematiek te blijven, eind jaren 90 (al werd toen wel de Vreemdelingenwet 2000 tot stand gebracht, maar die is uiteindelijk toch niet het verwachte wondermiddel gebleken), in 2015 en nu ook weer.

Geen lange termijnoplossingen

Nergens blijkt dat naar echt robuuste en creatieve oplossingen wordt gezocht voor de lange termijn, dat institutionele belemmeringen worden geslecht en dat verkenningen zijn verricht naar wat ons land in feite aan instroom en opvang aan zou kunnen. Dergelijke scenario’s bepleitte Scheffer onder anderen. Want hoe je het ook wendt of keert: er zijn grenzen aan wat een land aan immigratie aankan. De maatschappelijke steun voor ongelimiteerde toestroom neemt af, ook al doen die ‘woordvoerders’ en de media nog zo hun best om de problemen te verhullen en ons in morele termen de les te lezen.

Asielstop onbespreekbaar

Mededogen stuit op grenzen. Bij een recente peiling van EenVandaag Opiniepanel bleek dat bijna 70% van de respondenten een sterke voorkeur hadvoor een asielstop. Waarom is dat nog steeds zo onbespreekbaar? Bij de introductie van het Dublinverdrag in 1990 verklaarden hoge Haagse ambtenaren destijds opgelucht en vol trots dat asielzoekers Nederland alleen nog konden binnenkomen via de havens van Amsterdam en Schiphol. Dat was onze ‘Europese buitengrens ‘geworden. Asielzoekers die ons land over land wilden bereiken, moesten een asielverzoek doen in het eerste (EU-)land van binnenkomst. Die zouden we hier de deur kunnen wijzen. Daarvoor werden, met enig ceremonieel vertoon, uitzettingsteams geformeerd: die zouden dat uitzetten van afgewezen asielzoekers krachtdadig en resultaatgericht aanpakken. Voortaan zou het dus heel overzichtelijk worden. De aanwezigen hieven het glas en keken tevreden in het rond.

Landsgrenzen bestaan nog

Nou, dat is heel anders gelopen! We hebben nog steeds landsgrenzen (dat bleek ineens ook tijdens de Coronapandemie!). Die zijn er nog steeds om een gebied af te bakenen, waarbinnen overheden burgers rechten garanderen en plichten opleggen en waar die burgers zich verbonden voelen door een gedeelde geschiedenis, normen en waarden. De voorzieningen van de verzorgingsstaat die binnen die landsgrenzen worden gegarandeerd zijn niet oneindig rekbaar, maar het vragen naar de grenzen van wat een land aan asielmigratie aankan is kennelijk ongemakkelijk, want we zijn immers solidair?

Hoeveel vluchtelingen kan een samenleving aan? Zeker als hun vermeende economische bijdrage aan die samenleving vooralsnog in negatieve bedragen moet worden geschreven? De statistieken over relatief hoge werkloosheid en bijstandsafhankelijkheid onder de toegelaten asielzoekers dragen ook niet bij aan het draagvlak voor ongelimiteerde toelating en opvang.

Mantra

Het in moralistische termen gegoten mantra is nog steeds: we moeten vluchtelingen (“alle vluchtelingen”, twitterde Jesse Klaver genereus) gastvrij opvangen, wij mogen de grenzen niet afsluiten. En met ‘wij’ hebben die woordvoerders het nooit over zichzelf, maar spreken daarbij normatief voor ons allen, zonder ons daar ooit over geraadpleegd te hebben.

Elke poging tot een daadwerkelijke aanpak van het asiel- en immigratievraagstuk lijkt te worden gesmoord in juridische haarkloverijen. “Mag niet van Brussel”, internationale afspraken, Europese regelgeving, etc. Het Vluchtelingenverdrag is onaantastbaar verklaard, alsof het in beton is gegoten. Toch dringt zich ook hier de vraag op of het idealisme van 1951 nog weerspiegeld wordt in de realiteit van nu.

Afbraak verzorgingsstaat

Alsof het primaat niet bij de politiek zou moeten liggen. Wetten en verdragen zijn resultante van politieke besluitvorming: de wetsteksten en -regels zijn in feite ‘gestold beleid’. Maar juristen zullen, als politici hen naar mogelijkheden voor een oplossing benaderen, altijd weer juridische beletselen weten aan te dragen. Maar wat let gedurfde politici om het voortouw te nemen in het wijzigen van wetten en verdragen, het desnoods opzeggen van verdragen, als die tot bij de totstandkoming daarvan onvoorziene, rampzalige gevolgen leiden? En wat weerhoudt politici ter linkerzijde, die ooit aan de wieg stonden van de verzorgingsstaat, om de afbraak van die verzorgingsstaat af te wenden en te keren??

Wegkijken

Het reppen over ‘solidariteit’ heeft iets vrijblijvends als je het prijskaartje van je morele gelijk bij de samenleving neerlegt. Hoe kunnen echte vervolgden worden gescheiden van (bijna even legitieme?) zoekers naar een betere toekomst? En hoe pak je de criminele mensensmokkelaars aan, die nu zelfs kleine kinderen inzetten om de overkomst van hele gezinnen te kunnen bewerkstelligen? Daar is het vluchtelingenverdrag nooit voor bedoeld. Maar je hebt wel politici nodig die niet wegkijken en vooruitschuiven. En media die niet de morele leermeester uithangen, de moeilijke vragen uit de weg gaan en tegendraadse meningen weghonen.

Vond je dit artikel goed? Steun Freek van Beetz via pinchas.backme.org.