Foto: 

De stikstofproblematiek is ondanks het rapport van Remkes nog lang niet opgelost. Deze week trokken verontwaardigde boeren, de PAS-melders, naar het provinciehuis in Zwolle omdat hen torenhoge boetes boven het hoofd hangen, terwijl ze zich altijd aan de regels hielden. Op het komende VVD-congres wordt een motie besproken die een eind moet maken aan de stikstofwaanzin. Wie stopt de gekte? Freek van Beetz vraagt zich af of dat het VVD-congres zal zijn.

🔊 Beluister dit artikel

Wie dacht dat met het rapport van Remkes over de aanpak van de stikstofproblematiek de rust zou zijn weergekeerd en eindelijk piketpaaltjes zouden worden geslagen, kan wel eens bedrogen uitkomen.

PAS-melders

Deze week trokken honderden verontwaardigde boeren op naar het Overijsselse provinciehuis in Zwolle. Want Overijsselse PAS-melders, boeren die eerder onder het Programma Aanpak Stikstof (PAS) projecten met weinig stikstofneerslag konden afdoen met een melding en geen vergunning nodig hadden, zijn radeloos. Omdat die PAS-regeling in 2019 door de Raad van State ongeldig werd verklaard, worden ze nu geconfronteerd met dwangmaatregelen en hoge boetes. De boeren willen actie van de provincie en vragen om een onmiddellijke stopzetting van handhaving bij PAS-melders en het intrekken van dwangsommen. Een oplossing is nog niet in zicht.

Ingegraven

Over dat stikstofbeleid zijn inmiddels tal van commentaren geschreven, ook op OpinieZ. Voor- en tegenstanders hebben zich diep ingegraven in hun stellingen. Waarom en hoe zijn we daar eigenlijk in beland? Ik schreef al eens dat de politiek gedomineerd is geraakt door thema’s die bij Tweede Kamerverkiezingen nauwelijks of geen rol speelden, waar de burgers zich dus nooit over hebben kunnen uitspreken en die bekokstoofd werden in kongsi’s tussen gedreven beleidsmakers, sympathiserende ambtenaren en lobbyisten van door dezelfde overheid vaak ook nog royaal gesubsidieerde NGO’s en actiegroepen. Het Klimaat- en Stikstofbeleid is daar een voorbeeld van.

NRC vermaant

Naar aanleiding van de recente uitspraak van de Raad van State dat de zogeheten bouwvrijstelling in strijd was met Europese natuurregels – die overigens niets over stikstof zeggen, dat hebben ze in Den Haag zelf bedacht – schreef de NRC in een hoofdredactioneel commentaar op 7 november: “De tijd van de geitenpaadjes moet nu echt voorbij zijn” (waarom steeds dat ‘moeten’ in die krantencommentaren?). En: “Nederland heeft altijd met de mond een streng klimaatbeleid beleden, maar kwam in de praktijk de afspraken niet na.” Alsof de stikstofnormen iets met klimaat te maken hebben…

Maar goed, de predikers op de NRC-redactie hebben weer eens hun zoveelste vermaning uitgesproken. Bij dit soort commentaren moet ik altijd weer denken aan het waarschijnlijk apocriefe hoofdredactionele commentaar in een regionaal dagblad in het Noorden des lands begin jaren 70, waarin de hoofdredacteur meende voorzitter Mao voor het laatst te moeten waarschuwen…

Bouwvrijstelling afgeserveerd

Na de uitspraak waarmee de bouwvrijstelling werd afgeserveerd, liet het NOS-journaal zien waar dit allemaal toe leidt: bij elk voorgenomen bouwproject moet voortaan modelmatig (!) – met dat Aerius-model, daarover later meer – worden berekend hoeveel stikstof al die heen en weer rijdende vrachtauto’s, machines en andere bouwactiviteiten teweeg kunnen brengen.

Dat leidt, zo liet de reportage zien, tot een centimeters dik rapport. En met die rapportage gaan vervolgens, achter hun beeldscherm (!), ecologen aan de slag om, alweer modelmatig, na te gaan welke effecten die theoretisch berekende stikstofuitstoot op een Natura 2000-natuurgebied kan hebben en of die – aldus berekende – uitstoot tot aantasting van de gewenste biodiversiteit zou kunnen leiden. Allemaal theoretische berekeningen, er wordt immers niets gemeten, want die activiteiten moeten nog plaatsvinden. En dan zijn er, zo meldde de verslaggever, nu ook nog veel te weinig ecologen om die theoretische toetsingen te verrichten. Dat belooft nog wat voor de bouwsector.

Twee onthutsende voorbeelden.

Woningbouwproject

Op het terrein van de voormalige IJsbaan in Deventer was al jaren geleden een duurzame woonwijk “de Tuinen van Zandweert” gepland. Die wijk is er inmiddels, maar de voorgeschiedenis geeft een inkijkje in het gestoei met stikstofmodellen. De NRC van 20 december 2019 gaf daarvan een treffend, maar ook wel ontluisterend beeld. De oorspronkelijke Natura 2000-paragraaf van dat woningbouwproject, gedateerd op 18 maart 2019, schatte de stikstofdepositie op het aangrenzende natuurgebied in zowel de aanleg- als de gebruiksfase op maximaal 0,03 mol per hectare per jaar. „De invloed op het leefgebied van kwalificerende soorten door deze zeer geringe extra depositie wordt als verwaarloosbaar klein beoordeeld.”

Alchemie

Maar de stikstofuitspraak van de Raad van State van 29 mei 2019 trok een streep door iedere vorm van extra stikstofdepositie in de nabijheid van een natuurgebied. En dus ook – vooralsnog – door de aanleg van de ‘Duurzaamste Wijk van Nederland’. Dankzij oeverloos en geduldig geschuif met de situering van de geplande woningen op de bouwkavels, berekeningen en gepuzzel met de ‘hexagonen’ van het Aeriusmodel (zie ook het artikel in Wynia’s Week) kon de mogelijke stikstofdepositie “op een minuscuul deel aan de overkant van de IJssel-oever waar het de groei van een specifiek soort gras in de weg zou kunnen zitten” tot nul worden ‘terugberekend’. Daardoor kon uiteindelijk de bouw van start gaan en de duurzame wijk gerealiseerd worden. Ik schreef al eens: beleid is in Nederland alchemie geworden…

Misbruik van modellen

Pieter Omtzigt hield onlangs een kritische lezing voor de modellenbouwers van het Planbureau voor de Leefomgeving. Hij waarschuwde hen voor misbruik van de modellen: “In 2022 weigerde de provincie Drenthe een vergunning af te geven voor de organisatie van Muziektheatervoorstelling ‘Het Pauperparadijs’. De reden: op zes kilometer van de theaterplek ligt een Natura 2000-gebied. Volgens het AERIUS-model van het RIVM zou de voorstelling tijdelijk een toename van de stikstofdepositie op dit natuurgebied tot gevolg hebben, met een omvang van 0,01 mol/ha/jaar. Zoals TNO toen al in een nog vertrouwelijk rapport aan de regering had geschreven, is de ruis in het AERIUS-model in de orde van grootte van meerdere mollen per hectare per jaar. De meeste bestuurders en politici weten niet wat dat betekent. U weet dat wel. Dat betekent dat de modeluitkomst, een toename van 0,01 mol/ha/jaar, op geen enkele manier iets zegt over een daadwerkelijke toe- of afname van de stikstofdepositie op dat natuurgebied. Dat betekent dat het gooien met een dobbelsteen een even redelijke manier is om te beslissen of deze vergunning wel of niet had kunnen worden verleend, als op basis van deze AERIUS-berekening.“

Huiveringwekkend

Deze huiveringwekkende voorbeelden van een op hol geslagen bureaucratie gaan zelfs de fantasieën van Franz Kafka en Marten Toonder te boven.
Want moet dat echt zo? Moet dat echt zo streng?

Chris Backes, hoogleraar omgevingsrecht aan de Universiteit Utrecht en specialist Europees natuurbeschermingsrecht, vindt het onzin dat er gesteld wordt dat er nergens meer stikstof bij mag komen, tot voor een natuurgebied de zogenaamde kritische depositiewaarde is bereikt. “Als je dat wil bereiken, zou je bij wijze van spreken alle inwoners van Brabant gedurende dertig jaar moeten laten vertrekken, zodat er geen enkele activiteit is. Zelfs na die dertig jaar zou er in Brabant mogelijk nog te veel stikstof in sommige natuurgebieden belanden, alleen al door wat uit het buitenland en andere delen van Nederland komt. Er wordt niet realistisch gedacht.”

En dan laat hij de hondendrollen en de poep van overvliegende ganzen nog buiten beschouwing… Die ‘depositie’ zorgt, blijkens onderzoek, alléén al voor overschrijding van die depositienorm.

Motie VVD-congres

De stikstofuitspraak zal nog een flink staartje krijgen in het VVD-congres komend weekeinde. Niet alleen de asielwet van VVD-Staatssecretaris Van der Burg zal daar voor beroering zorgen, maar er is ook een motie naar aanleiding van deze uitspraak. In die motie wordt het VVD-congres opgeroepen om het kwantitatieve verband tussen het stikstofmodel Aerius en instandhoudingsdoelstellingen niet meer te gebruiken bij de beoordeling van vergunningen. Zoals in vrijwel alle andere EU-landen het geval is (alleen Nederland en België hanteren die zelf-geformuleerde strenge stikstofnormen) wordt voorgesteld de instandhoudingsdoelstellingen van de Natura 2000-gebieden voortaan uitsluitend kwalitatief te beoordelen en vervolgens ook kwalitatief te rapporteren aan Brussel.

Verspilling belastinggeld

De indieners van de motie willen ook vastgesteld zien dat het model Aerius ongeschikt wordt verklaard als toetsingskader voor vergunningverlening. Ze dragen daar zes wetenschappelijke argumenten voor aan, gebaseerd op uitspraken van o.a. Rabbinge, Hordijk, PBL, TNO, Hanekamp en Lindeboom.

Voorts vragen ze het VVD-congres om vast te stellen dat grootschalige onteigening van boeren geen nut heeft bij de instandhouding van natuur en bovendien ongekende verspilling is van belastinggeld en economische ontwikkeling, nog afgezien van de sociale context en voorts nog vast te stellen dat het stilleggen van de bouw geen zin heeft. “Wij zelf gaan over de wetten die de rechter toetst”, staat er nadrukkelijk en veelbetekenend bij.

Ik vroeg me al eerder af: hoe hadden we vroeger ooit dijken kunnen bouwen, meren kunnen inpolderen, steden kunnen ontwikkelen, infrastructuur kunnen aanleggen in dit land?

Zover zijn we in Nederland gekomen. “Wie stopt de gekte” roep ik wel eens vertwijfeld uit, maar toch vrees ik dat dat niet het VVD-congres zal blijken te zijn.

Vond je dit artikel goed? Steun Freek van Beetz via pinchas.backme.org.