Het coalitieakkoord van Rutte IV puilt uit van ambities, daadkracht en optimistische toekomstverwachtingen. Ondertussen is er een opeenstapeling van slecht nieuws, zoals enorme financiële problemen vanwege de ‘spaartaks’, een piepende en krakende Belastingdienst die fouten niet kan herstellen en beleid niet kan uitvoeren, een forse inflatie, de Omgevingswet die maar niet lukt en de ‘stikstofcrisis’ die nieuwbouw belemmert. Het Schip van Staat lijkt in dichte mist blijmoedig aan te koersen op averij, schrijft Freek van Beetz.

Gebrek aan ambities kun je het kabinet Rutte IV niet ontzeggen: het coalitieakkoord puilt uit van ambities, daadkracht en optimistisch getoonzette toekomstverwachtingen. Op tal van terreinen wordt een kordate aanpak aangekondigd, worden forse investeringen in overheidstaken voorzien, een betere dienstverlening van diezelfde overheid beloofd, maatschappelijke vraagstukken (kansenongelijkheid, discriminatie, armoede, enz.) stevig aangepakt, en wordt met een onvoorstelbare hoeveelheid miljarden de opwarming van de aarde een halt toegeroepen en de (vermeende) stikstofcrisis aangepakt.

Kortom: dit kabinet stroopt eendrachtig de mouwen op. Het gaat fier en vol vertrouwen voor in de transitie naar “een duurzaam welvarend land voor de huidige en toekomstige generaties, waarin alle inwoners naar vermogen mee kunnen doen.”

 

Slecht nieuws

Maar als we onze ogen en oren goed de kost geven, zijn de vooruitzichten niet zo gunstig als ons een tijdje geleden werden voorgespiegeld. We zien een opeenstapeling van slecht nieuws. “Het Schip van Staat” lijkt in dichte mist blijmoedig aan te koersen op averij.

Om in die beeldspraak te blijven: kijk maar even mee wat voor een onheilspellende reeks ijsschotsen en andere obstakels de laatste weken in de nevel opdoemen en dan pretendeer ik nog niet eens een volledig beeld te schetsen van een reeks aan tegenvallers en scenario’s met een ongewisse afloop.
Lex Hoogduin, voormalig directielid van De Nederlandse Bank, schetst de opeenstapeling van financiële problemen.

 

 

Geen simpele oplossing

Voor dat immense vraagstuk is nog geen simpele oplossing aangedragen, laat staan dat de vraag is beantwoord of de digitale systemen dit aankunnen. Voorlopig moest de staatssecretaris de heffing van de ‘spaartax’ opschorten: meer dan twee miljoen belastingbetalers zullen langer moeten wachten op hun aanslag. “De Belastingdienst is bezig met de zoveelste spoedreparatie die de organisatie doet piepen en kraken”, schreef De Telegraaf.

Bovendien werd het kabinet in de Tweede Kamer tijdens de behandeling van de regeringsverklaring gemaand serieus te kijken of de koppeling van de AOW met het minimumloon toch niet moet worden hersteld. Daar zijn ook miljarden mee gemoeid, die eerst nog maar moeten worden gevonden.

 

Onheil

Maar er is nog meer onheil voor Rutte IV. De beloofde verlaging van de BTW op levensmiddelen kan, door problemen met de verouderde digitale systemen van de belastingdienst, pas over enige jaren worden gerealiseerd. Hoezo het tegengaan van armoede…. Daar blijft het niet bij: de inflatie liep in januari volgens voorlopige cijfers van het CBS op naar 7,6 procent, de sterkste stijging sinds 45 jaar! Nu al laten de media klagende burgers aan het woord over de stijgende prijzen van levensmiddelen, energie en brandstof en zet de ING geld opzij om het risico op te vangen dat klanten hun hypotheek niet meer kunnen betalen.

 

 

Omgevingswet

Er doemen in de mist nog meer obstakels op – ik blijf nog maar even hangen in de beeldspraak. De invoering van de Omgevingswet, die twaalf jaar geleden werd bedacht en in 2014 aangekondigd als de grootste wetswijzigingsoperatie sinds Thorbecke, moest inmiddels al voor de derde keer uitgesteld worden. Deze (mega-)wet moet de procedures op het gebied van ruimtelijke ordening vereenvoudigen: alle regelgeving met betrekking tot bestemmingsplannen, vergunningen voor evenementen of verbouwingen, regels over bomenkap en geluidsoverlast zouden allemaal worden ondergebracht in deze ene wet, die voor iedere burger te begrijpen zou zijn. Met minder regelgeving en digitale procedures krijgen burgers en bedrijven de mogelijkheid om zelf vergunningen te regelen. Tot zover de theorie en de ambitie…

 

Maar het samenvoegen van duizenden wetsartikelen blijkt in de praktijk tegen te vallen, omdat….. u raadt het al: de landelijke database niet op orde is. Volgens een recent onderzoek door Follow the Money is het zeer twijfelachtig of de beoogde één miljoen woningen wel gebouwd gaan worden: de aantallen berusten voor een deel op boterzachte plannen. Minister De Jonge heeft weer heel wat voor zijn kiezen…

 

Klimaatmiljarden

En dan heb ik het niet eens over de tientallen miljarden waarmee dit kabinet de strijd tegen de opwarming van de aarde wil aangaan en de vergroening van natuurgebieden wil voorkomen (want door meer stikstof gaan planten sneller en beter groeien, maar voedselarme, schrale grond, dat schijnt pas echte natuur te zijn ….).

Verstandige, zelfstandig denkende mensen stellen terechte vragen bij de grote ambities van dit kabinet bij de aanpak van de opwarming van de aarde (de klimaatcrisis) en bij de beperking van de uitstoot van stikstof in beschermde natuurgebieden, ook wel “de stikstofcrisis” genoemd. Er zijn tal van redelijke beschouwingen te vinden waarin met goede argumenten wordt betoogd dat die stikstofcrisis een gefabriceerd of verzonnen probleem is.

Ook Ronald Plasterk maakt in zijn columns in De Telegraaf regelmatig gehakt van de onnodige verspilling van miljarden voor de oplossing van een non-probleem.

 

 

Stikstofcrisis

Ter illustratie: in Deventer is, na lang soebatten over de uitstoot van stikstof, onlangs eindelijk een begin gemaakt met de ontwikkeling van de woonwijk “De Tuinen van Zandweerd”, op de plek van het voormalige en roemruchte Deventer IJsstadion (van “Ard en Keessie”). In de NRC van 20 december 2019, toen kritische artikelen over de ‘stikstofcrisis’ nog niet uit de kolommen werden geweerd, stond een opmerkelijk, bijna hilarisch artikel over die geplande nieuwbouwwijk, die toen maar niet van de grond kon komen vanwege… juist: stikstof!

“Sinds deze zomer ligt ook het ontwerp-bestemmingsplan er al, inclusief geur-, licht-, geluid- en een vleermuisonderzoek, een archeologische bureaustudie en nog een trits netjes afgeronde analyses. De Natura 2000-paragraaf, gedateerd op 18 maart 2019, schat de stikstofdepositie op het aangrenzende natuurgebied in zowel de aanleg- als de gebruiksfase op maximaal 0,03 mol per hectare per jaar.“

 

Gegoochel met modellen

Maar die op 0,03 mol geschatte jaarlijkse depositie – voor de zomer nog “zeer gering en verwaarloosbaar klein” genoemd – bleek na de zomer ineens precies 0,03 mol te veel. De stikstofuitspraak door de Raad van State van 29 mei 2019 gooide roet in het eten. En niet omdat de werkelijke neerslag van stikstof werd gemeten, dat kon ook niet, maar door gebruikmaking van het rekenkundig model “Aerius” (zie ook bovengenoemde column van Jaspers in Wynia’s Week).

Hoe ook gegoocheld en gemanipuleerd werd met invoergegevens, steeds bleek het model een neerslag van stikstof te berekenen – op een minuscuul deel van de overkant van de IJssel-oever – waar de groei van een specifiek soort gras wel eens in het gedrang kon komen. Kennelijk is er door veel rekenwerk toch nog een weg gevonden om de woonwijk zo te ontwerpen, dat het de groei van dat specifieke gras niet zal verstoren. In de Volkskrant van 3 februari las ik dat de stikstoftoename door twee nieuwe villa’s in Waalwijk mag worden weggestreept tegen één paard dat ooit op dat terrein graasde, tenzij één van die bewoners daar alsnog een paard zou laten grazen…

Ik heb deze stikstofgekte wel eens ‘alchemie’ in plaats van beleid genoemd. Hoe kun je dat manipuleren met invoer van gegevens in een theoretisch model anders noemen?

 

Landschapsvervuiling

Maar terwijl – voor 25 miljard – minuscule stukjes schrale ‘natuur’ gespaard moeten worden (waarvoor??), wordt het oer-Nederlandse landschap verwoest. Er verrijzen energieslurpende datacenters (Wieringermeer, die de restwarmte over het IJsselmeer laten verwaaien), een woud aan monstrueuze horizonvervuilende, rust verstorende windmolens en overal her en der in het landschap geplaatste bedrijfshallen en distributiecentra. Het voor Nederland zo typerende “oneindig laagland” waar Hendrik Marsman over dichtte, is allang onherstelbaar aangetast.

 

 

Activisten

Het kabinet wil het bedrijfsleven de hand reiken en samenwerken om de transitie naar een groene industrie en duurzame werkgelegenheid mogelijk te maken. De tekst in het coalitieprogramma loopt over van ambitie en ronkende taal. Maar de werkelijkheid laat andere beelden zien.

Een groepje Randstedelijke jongeren beklom onlangs een paar bomen in een bosje op het terrein van de autofabriek VDL Nedcar, die daar wil uitbreiden en stellen daarmee, met adhesie van de landelijke media, de werkgelegenheid van 5000 Limburgers in de waagschaal. Het bedrijfsleven wordt door fanatieke, gesubsidieerde activisten met juridische procedures belaagd en aan banden gelegd (TATA, Schiphol, etc.) en het FD berichtte op 4 februari dat ook een nieuwe stikstofnorm, die de vastgelopen vergunningverlening voor bouw- en infraprojecten op gang moet brengen, dreigt te stranden voor de rechter….

Maar we worden wèl klimaatkoploper in Europa, kraaide jongeheer Jetten van D66.